Historische atlas NL

Hoe Nederland zichzelf bijeen heeft geraapt

Hoe ontstond Nederland? Door de strijd tegen de Spanjaarden, het water of nog veel meer? Zijn er nu 17, 7, 10 of 12 Nederlandse provincies? Sinds wanneer komt de Rijn bij Lobith ons land binnen? Waarom wordt de Hedwigepolder in Zeeuws-Vlaanderen weer onder water gezet? En waarom heet de staande leeuw die Nederland op oude kaarten verbeeldt de Leo Belgicus en is hij begin zeventiende eeuw gaan zitten?

Op deze en nog heel veel meer vragen geeft Historische atlas NL antwoord in woord en beeld. Een rijk geïllustreerd overzichtswerk waarin oude kaarten, vredesverdragen en andere sleuteldocumenten het verhaal van de wording van Nederland vertellen. Veruit de meeste historische stukken komen uit Nationaal Archief, de schatkamer van onze geschiedenis. Uiteraard zijn onze onafhankelijkheidsverklaring, het Plakkaat van Verlatinge (1581), en de oerversie van onze huidige grondwet (1848) in de atlas opgenomen. Maar ook veel onbekendere stukken, zoals het Verdrag van Londen (1839), dat ervoor zorgde dat Roermond niet in België, maar in Nederland kwam te liggen, komen aan bod.

De kaarten in Historische atlas NL variëren van het oudste cartografische materiaal tot nieuwe overzichtskaarten die laten zien hoe en wanneer de huidige landsgrenzen tot stand kwamen en… soms nog steeds niet helemaal duidelijk zijn.

Koop dit boek via WBOOKS

Friesland e.o. volgens Ortelius (1568)

Abraham Ortelius maakte de eerste 'Atlas' ter wereld: een boek met kaarten. Eén van de kaarten die daar op bestelling in konden worden opgenomen, was deze kaart van de Friese Landen. Ost-Friesland, dat nu in Duitsland ligt, hoorde erbij.

België dat is Nederland (1648)

Zelfs in het jaar van de Vrede van Munster, worden er kaarten en boeken gemaakt die aangeven dat België, Nederland en Luxemburg één zijn. Het gebied wordt op de kaart Neder-België genoemd. 

Franse acquisitie (1692)

Dit kaartje is gepubliceerd in de periode die historicus Olaf van Nimwegen de 40-jarige oorlog (1672-1712) noemt. De Franse Zonnekoning streeft naar de hegomonie in Europa en probeert de Zuidelijke Nederlanden bij Frankrijk te trekken. Dat lukt ten dele. De titel van de kaart is dan ook: 'De Nederlanden, waarop de Franse verwervingen zijn gemarkeerd'.

Bij het Duitse Keizerrijk.....? (1778)

Op deze 18e-eeuwse Franse kaart lijkt het wel of de Noordelijke Nederlanden nog steeds onderdeel van het Duitse Rijk zijn.  Van uit Frans perspectief is dat misschien ook wel zo: alle Nederlanden die niet Frans zijn, worden in Parijs als Germaans (dus Duits) gezien. 

…of bij het Franse? (1795-1813)

Het Franse revolutionaire bewind slaagt waar de Zonnekoning faalde: de Nederlanden worden onderdeel van het Franse Rijk. Op deze Franse kaart van het noordelijke deel van het Keizerrijk zijn Nederland en België opgedeeld in 'Franse' departementen. 

Limburg een Duitse bondsstaat ? (1839-1868)

In de 19e eeuw wordt het versnipperde Duitsland stap voor stap tot één rijk samengesmeed. Zoals uit deze Duitse kaart blijkt, wordt Limburg ook gezien als een deel van het Duitse Rijk. Aan die merkwaardige situatie komt in 1868 een eind. Limburg en Luxemburg worden dan definitief losgemaakt van de 'Duitse Bond'. Luxemburg wordt een zelfstandig land en het 'hertogdom' Limburg definitief een Nederlandse provincie.   

Groot-Nederland? (1945-1963)

Aan het eind van de Tweede Oorlog worden veel plannen gemaakt om een groot stuk Duits grondgebied bij Nederland te voegen. Deze kaart hoort bij het plan-Bakker Schut. De nieuwe grens zou ergens tussen Osnabrück en Bielefeld komen te liggen. Bakker Schut twijfelde of de Rijn bij Düsseldorf en Keulen de nieuwe grens moest worden. Hij had ook nog een plan B dat wat beperkter van opzet was.

Het verdwenen middenrijk

 

Frankrijk en Duitsland hebben elkaar gedurende vele eeuwen bestreden.  Dat is wel bijzonder als je bedenkt dat beide landen van oorsprong 'Frankenrijken' zijn. Toen de erfenis van de Frankische keizer  Karel de Grote (747-814) werd verdeeld onder zijn kleinzonen, ontstonden er drie Frankische rijken: het West-Frankische Rijk (Frankrijk), het Oost-Frankische Rijk (Duitsland) en het 'Middenrijk' dat ook wel Lotharingen werd genoemd. 

Het huidige Nederland, een groot deel van België, Luxemburg, Elzas-Lotharingen, Zwitserland en groot deel van Noord-Italië behoorden tot het oude Middenrijk. Dat middengebied hield niet lang stand en daarna begon het 'eeuwige' gevecht om de Lotharingse gebieden, waartoe dus ook Nederland behoorde.  

Hoe Nederland zichzelf bijeen heeft geraapt...

Het land waarin wij leven heet Nederland en als je de zuidgrens passeert kom je in België. Zo is dat, en zo is het altijd al geweest, zou je denken. Maar dat is niet waar. In de 16e eeuw betekenden ‘Nederland’ en ‘België’ namelijk precies hetzelfde. Ongeveer zoals ‘’s-Gravenhage’ en ‘Den Haag’ nu. In die tijd waren alle Nederlanders Belg en alle Belgen Nederlanders.  Met de kanttekening dat je je nu ook weer niet al te veel van dat Belg- of Nederlanderschap moet voorstellen.

De 16e-eeuwer voelde zich in de eerste plaats Hollander, Brabander, Vlaming of Fries. Of: Amsterdammer, Groninger, Bruggeling of Brusselaar. De hele Belgisch-Nederlandse regio was verdeeld in verschillende gewesten en een aantal min of meer vrije steden. De inwoners voelden zich voornamelijk verbonden met hun stad of gewest. Van enig groter geheel waren ze zich vrijwel niet bewust. Er was dus geen ‘Nederland’, maar er waren een heleboel kleine ‘Nederlanden’. Je ziet het nog terug in de officiële naam van ons land. Dat heet niet ‘Koninkrijk Nederland’, maar ‘Koninkrijk der Nederlanden’.

De Historische atlas NL vertelt het verhaal van het ontstaan van het huidige Nederland.

Koop dit boek via WBOOKS