Voor wie op reis gaat zijn drie zaken essentieel: het doel, de weg en het vervoermiddel. Reizen zonder doel is zwerven en geeft over het algemeen weinig bevrediging. De weg kan een zandpad zijn, maar ook een rivier en zelfs een weg door de lucht. Reizen kan te voet of te paard, zoals in vroeger eeuwen, maar ook op wielen en sinds de negentiende eeuw gemotoriseerd. Ieder mens reist: van huis naar werk of school, op familiebezoek, op vakantie, op ontdekking, en gebruikt daarvoor meestal een vervoermiddel.

Het onderwerp ‘Nederlanders in beweging’ is zo alledaags dat we er nauwelijks over nadenken. Toch is het zinvol eens terug te kijken en op zoek te gaan naar hoe onze voorouders reisden. Te voet over een zandweg, is de eerste gedachte, maar de werkelijkheid is genuanceerder en veelzijdiger. Tweeduizend jaar geleden waren er bijvoorbeeld al bestrate wegen. Eeuwenlang reisden we liever en makkelijker over het water dan over land. Openbaar vervoer is er al zo’n vijf eeuwen.

Onze vijfde atlas, de Historische wegenatlas NL die verschijnt in april 2024, gaat over de weg en het vervoermiddel van onze voorouders. Dat het aantal wegen en waterwegen, alsmede de kwaliteit ervan, allengs toenamen, zal geen verrassing zijn. Opmerkelijk is vooral hoe in vroeger eeuwen de middelen van vervoer en de organisatie van het reizen al heel doordacht waren en vaak ook bewondering van buitenlanders afdwongen. Maar één ding staat als een paal boven water: het ging allemaal wel veel langzamer dan nu…