Het kabinet wil het grondwaterpeil verhogen om CO²-uitstoot te verminderen en verzakking van huizen tegen te gaan. Aldus het nieuws van de laatste dagen. Maar het is natuurlijk oud nieuws. De zojuist verschenen Historische Wateratlas NL plaatst deze ‘actualiteit’ in een breder perspectief. De strijd om het grondwaterpeil in onze delta is al ouder dan Nederland zelf en de vicieuze cirkel van de steeds weer lagere grondwaterpeilen hebben we zelf gecreëerd.

Grondwater is het water in de bovenste grondlagen waarvan de hoogte beïnvloed wordt door de stand van het oppervlaktewater en de grondsoort. De Historische Wateratlas NL laat zien dat Nederlanders al duizenden jaren sleutelen aan de waterstanden in hun land. Eerst door grote gebieden te ‘vervenen’ (waardoor het land vele meters zakt en onder water komt te staan), vervolgens door het natte land droog te malen en weer later door de rivieren en beken zo recht mogelijk te maken, zodat het water zo snel mogelijk kan worden afgevoerd.

Citaat uit de Historische Wateratlas NL:

Al die ingrepen in het land maken het mogelijk het waterpeil precies te regelen. Over die peilbesluiten moet steeds vaker worden onderhandeld. Zo kan het zijn dat agrariërs om een lager waterpeil vragen dan natuurbeheerders en woningbezitters. Peilverlagingen kunnen leiden tot het inklinken van de bodem, waardoor de behoefte ontstaat om het waterpeil nog weer verder te verlagen. Het voorbereiden van goede peilbesluiten door de waterschappen vraagt dan ook om de nodigde balanceerkunst.

Een mooi concreet voorbeeld uit de Historische Wateratlas NL:

Al sinds de jaren ’70 woedt er een fel debat over de waterstanden in de Peel. Natuurbeschermers willen de laatste restanten van het oude Peelmoeras (een ‘wetland) beschermen en andere delen van het gebied weer ‘vernatten’. De boeren houden het peil echter graag lager en slaan, tot ergernis van de natuurbeschermers, in de zomer het liefst putten om zo nodig grondwater op te pompen voor de beregening. Anderen zijn juist weer bezorgd over de ‘vernatting’, zeker als blijkt dat de brandweer bij de grote brand in de Deurnsche Peel in 2020 moeite had het gebied te bereiken.

Wat leren we daarvan, volgens de schrijvers van de Historische Wateratlas NL?

Dat we in Nederland tot in lengte van jaren een beroep op onze drijvende kracht - ons vernuft, aanpassingsvermogen en organisatietalent - zullen moeten doen. Nu eens om van het (grond-)water af te komen, dan weer om er voldoende van beschikbaar te hebben. We zijn nu eenmaal een land van aan- en afvoerders van water. Zo is het altijd geweest en zo zal het altijd blijven.