Blog

Kanalen, snelwegen van de negentiende eeuw

Gepubliceerd op: 4-2-2025 door Paul Brood

Zo vanzelfsprekend als wij nu snelwegen beschouwen als de ideale verbinding voor goederenvervoer, zo vanzelfsprekend waren kanalen dat in de negentiende eeuw. De toenemende zeevaart en de grootte van de schepen leiden ertoe dat de Nieuwe Waterweg (1872) en het Noordzeekanaal (1876) de havensteden Rotterdam en Amsterdam weer goed bereikbaar maken. Een oude wens is de verbinding van Groningen met Assen en met de zee. Beide wensen gaan in vervulling: in 1861 door de totstandkoming van het Noord-Willemskanaal en in 1876 van het Eemskanaal. In noordoostelijk Nederland vormen de brandstoffen de drijfveer voor de aanleg van nieuwe kanalen. In het noordoosten ...

Waar is toch de A3?

Gepubliceerd op: 4-6-2024 door Paul Brood

In 1976 wordt op de rijkswegen een wegnummering ingevoerd. Autosnelwegen krijgen een A-nummer, niet-autosnelwegen een N-nummer. Alle autosnelwegen, op een paar uitzondering na, zijn rijkswegen, maar niet andersom. Net als in de Franse tijd alle grote wegen vanuit Parijs liepen, zo beginnen de eerste nummers van de rijkswegen in Amsterdam: rijksweg 1 over Apeldoorn en Deventer naar de Duitse grens, rijksweg 2 via Utrecht en Eindhoven naar Maastricht. Rijksweg 4 is feitelijk de route Napoleon van Amsterdam naar het zuiden. Rijksweg 5 is bedacht als de verbinding van Amsterdam naar Haarlem. Na veel discussie wordt hij in deze eeuw de westelijke bypass van...

Waar een wil is, komt een weg

Gepubliceerd op: 6-1-2024 door Paul Brood

Voor wie op reis gaat zijn drie zaken essentieel: het doel, de weg en het vervoermiddel. Reizen zonder doel is zwerven en geeft over het algemeen weinig bevrediging. De weg kan een zandpad zijn, maar ook een rivier en zelfs een weg door de lucht. Reizen kan te voet of te paard, zoals in vroeger eeuwen, maar ook op wielen en sinds de negentiende eeuw gemotoriseerd. Ieder mens reist: van huis naar werk of school, op familiebezoek, op vakantie, op ontdekking, en gebruikt daarvoor meestal een vervoermiddel. Het onderwerp ‘Nederlanders in beweging’ is zo alledaags dat we er nauwelijks over nadenken. Toch is het zinvol eens terug te kijken en op ...

De strijd om het grondwater

Gepubliceerd op: 7-12-2022 door Martin Berendse

Het kabinet wil het grondwaterpeil verhogen om CO 2 -uitstoot te verminderen en verzakking van huizen tegen te gaan. Aldus het nieuws van de laatste dagen. Maar het is natuurlijk oud nieuws. De zojuist verschenen Historische Wateratlas NL plaatst deze ‘actualiteit’ in een breder perspectief. De strijd om het grondwaterpeil in onze delta is al ouder dan Nederland zelf en de vicieuze cirkel van de steeds weer lagere grondwaterpeilen hebben we zelf gecreëerd. Grondwater is het water in de bovenste grondlagen waarvan de hoogte beïnvloed wordt door de stand van het oppervlaktewater en de grondsoort. De Historische Wateratlas NL laat zi...

Nog nooit zo weinig misdaden

Gepubliceerd op: 20-11-2022

Wie de statistieken van moord en doodslag bekijkt, kan niet anders concluderen dan dat we er in Nederland waarlijk op vooruit gegaan zijn. Vanaf het begin van de twintigste eeuw tot aan de jaren zeventig werden gemiddeld veertig personen per jaar opzettelijk door geweld om het leven gebracht. Vanaf de jaren zeventig zette evenwel een forse stijging in, die tot aan het eind van de eeuw aanhield. Het gemiddelde aantal slachtoffers lag toen rond de 200 per jaar. In de huidige eeuw is het aantal moorden en doodslagen in Nederland echter weer gedaald. In 2021 werden nog ‘slechts’ 150 personen opzettelijk door geweld om het leven gebracht. Uitera...

Land van Cuyk

Gepubliceerd op: 21-6-2022

Terwijl Ravenstein, Megen en Gemert tot de Franse tijd volledig zelfstandig weten te blijven, is het Land van Cuijk al vroeg in het Nederlandse staatsverband terecht gekomen. In de late middeleeuwen is oppergezag over het gebied verschillende malen heen en weer gegaan tussen de hertogen van Gelre en Brabant, maar uiteindelijk komt het definitief in Brabantse invloedssfeer. Het land van Cuijk wordt doorsneden door de vrije heerlijkheid Boxmeer, die zich - evenals Ravenstein, Megen en Gemert - tot de Bataafs-Franse tijd met succes als onafhankelijk gebied weet te gedragen. Ten noorden van Boxmeer ligt het Cuijkse Nederambt (het gebied rond Grave en Cuijk...

Annexatiedrift

Gepubliceerd op: 12-5-2021

Naast de oude stadswallen en natuurlijke barrières, zoals rivieren, duinen of natuurgebieden, vormen de officiële gemeentegrenzen al sinds jaar en dag belangrijke obstakels voor de groeiambities van de steden. Het verhaal van de stadsontwikkeling is vaak ook het verhaal van het afsnoepen van grondgebied van de omliggende gemeenten. Vaak is dat een voorbode van volledige inlijving. Stadsbestuurders spreken liever van ‘grenscorrectie’ of ‘gemeentelijke herindeling’. Als steden vooral uitbreiden in het groen, verdwijnen de voormalige gemeenten (zoals Oudenrijn en Weesperkarspel) vrij snel van de kaart. Als het gaat om o...

Het einde van de Noord-Hollandse Vechtstreek

Gepubliceerd op: 23-2-2021 door Paul Brood

Wat is dat? Noord-Hollandse Vechtstreek? Er is toch alleen een Utrechtse Vechtstreek? Zeker. Er zijn zelfs twee rivieren met de naam Vecht: één in Overijssel en één in Utrecht. Maar de laatste heeft haar benedenstroom in een smalle strook tussen Amstelland en het Gooi. En deze strook – met de steden Muiden en Weesp - maakt deel uit van de provincie Noord-Holland. Op oude kaarten is de bijzondere ligging van Muiden en Weesp goed te zien. Zo laat de Nieuwe kaart van het baljuwschap Gooyland , daterend uit de achttiende eeuw, in het groen Muiden en de Muiderban zien, in lichtpaars Weesp en Weesperkarspel. Vanaf de Hinderd...

Een verdrag uit 1824 geldt nog steeds!

Gepubliceerd op: 9-2-2021 door Paul Brood

Aan de tekentafels van het Congres van Wenen (1815) wordt niet alleen het nieuwe Verenigde Koninkrijk der Nederlanden ontworpen, maar ook het koninkrijk Hannover. Er vindt wat gebiedsruil en herschikking plaats, waardoor onder andere Oost-Friesland, Lingen en Bentheim bij Hannover gaan horen en Nederland ineens een nieuwe buurman aan de oostgrens heeft. De koning van Engeland is tevens koning van Hannover, waardoor Nederland aan de overkant van de Noordzee en aan een deel van de oostgrens dezelfde buurman heeft. Aan die personele unie komt een eind als de Engelse koning William Henry in 1837 overlijdt. Traktaat van Meppen Met de oprichting van het nieu...

Het Noorden

Gepubliceerd op: 2-9-2020 door Paul Brood

Onze nieuwe Streekatlas maakt het onbekende zichtbaar Ik ben noorderling. Niet van geboorte, maar bij toeval, En ik ga er nooit meer weg. Voor veel mensen is het Noorden ver weg. Ver van waar de meeste mensen wonen, ver van waar de besluiten genomen worden, ver van waar het sociale leven zich afspeelt. Maar dat valt wel mee. Het Noorden heeft andere waarden. En een eigen karakter. Het landschap is ruim, de luchten zijn hoog, de nederzettingen voegen zich in hun omgeving. In de noordelijke streken is de historie nog goed te lezen. Bij het Rode Klif in Zuidwest-Friesland bijvoorbeeld. Ik was er deze zomer, want Nederland was dit jaar vakantieland. Een be...

Plakkaat van Verlatinge

Gepubliceerd op: 24-5-2020 door Martin Berendse

Hoe de kaartmannetjes zichzelf bijeen hebben geraapt Direct nadat ik in 2007 als directeur van het Nationaal Archief werd benoemd, kreeg ik met Paul Brood te maken. Paul had er al een indrukwekkende carrière in de archiefsector (o.a. rijksarchivaris in Drenthe en Groningen) op zitten. Hij moest me de kneepjes van het vak bijbrengen, zodat ik me een jaar later ook 'algemeen rijksarchivaris' mocht noemen. We bespraken het heden van de archiefvorming en het verleden van Nederland. Blik vooruit en blik achterom, zoals dat hoort in de archieven. Zo kwamen we ook op de vraag waarom we eigenlijk bij het Nationaal Archief op dat moment de ratifi...